Stanowisko KMPS w sprawie określania skali bezdomności w PL - cztery postulaty

W latach 2011-2013 Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej przeprowadziło dwie próby określenia wielkości populacji ludzi bezdomnych w Polsce pod nazwą „Ogólnopolskiego badania liczby osób bezdomnych” w III kwartale 2011 (MPiPS, 2012) oraz w lutym 2013 (MPiPS, 2013). Także w roku 2011 został przeprowadzony spis osób bezdomnych w ramach Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań (GUS, 2013 ). Badania zaowocowały wynikami przytaczanymi przez ich autorów jako obrazujące skalę zjawiska w kraju. Jednak wyniki istotnie się różnią: najniższy stanowi 60% najwyższego. Różnica w liczbie osób stwierdzonych „w placówkach dla bezdomnych” w badaniu MPiPS z 2013 roku oraz w „obiektach zbiorowego zakwaterowania dla bezdomnych” podczas spisu powszechnego dwa lata wcześniej wyniosła ponad 6 tysięcy.

Kamiliańska Misja Pomocy Społecznej (KMPS) popiera przekonanie, iż dobra diagnoza zjawiska jest podstawą dla efektywności polityki społecznej wobec niego. Jednak analiza jakości danych oraz sposobu określania skali i podstawowych cech populacji ludzi w sytuacji bezdomności i wykluczenia mieszkaniowego w Polsce sprawia, iż zauważamy istotne wyzwania, z którymi instytucje odpowiedzialne za dokonywanie owej diagnozy powinny się zmierzyć. Do instytucji tych należy przede wszystkim Ministerstwo Pracy i Polityki Społecznej, ale także organizacje pozarządowe udzielające wsparcia z tytułu bezdomności prowadzące jadłodajnie, noclegownie, schroniska i różnego rodzaju programy „dla osób bezdomnych”. Do drugiej grupy należy nasza organizacja, dlatego oprócz publikowania w tej sprawie stanowiska, podejmujemy aktywne działania na rzecz realizacji składanych postulatów we własnej praktyce. Postulaty są cztery i brzmią następująco:

Postulat 2. Wskazane jest odejście MPiPS od stosowania bezkosztowej metody „liczenia głów” jako podstawowej metody określania skali bezdomności w Polsce na rzecz analizy owocującej podstawowymi miarami bezdomności, do których należą nie tylko stan w punkcie w czasie, ale również przepływ czyli wielkość populacji dotkniętej problemem w danym okresie oraz występowanie czyli proporcja wielkości populacji dotkniętej problemem do ogółu populacji kraju.

Postulat 3. Konieczne jest zobowiązanie i stworzenie warunków finansowych dla usługodawców (w szczególności organizacji pozarządowych) do prowadzenia wewnętrznych elektronicznych rejestrów usługobiorców, gromadzących podstawowe dane według jednolitych definicji, w sposób umożliwiający ich agregację na poziomie „ponad-placówkowym” z zachowaniem ochrony danych osobowych. Przykładem może być standard gromadzenia danych biwm opracowany przez Pracownię Badań i Innowacji Społecznych STOCZNIA w latach 2010-11.

Postulat 4. Powierzenie procesu planowania badań oraz analizy i interpretacji wyników specjalistom badań społecznych w celu zapewnienia metodologicznej poprawności badania oraz wyeliminowania nieuzasadnionego legitymizowania wynikami badań obiegowych przekonań i stereotypów.

Kamiliańska Misja Pomocy Społecznej przyglądała się badaniom zarówno od dołu jako instytucja prowadząca „placówkę dla bezdomnych”/”obiekt zbiorowego zakwaterowania”, w którym „liczono głowy” jak i z perspektywy metodologicznej jako organizacja prowadząca rzecznictwo, oparte o filary wiedzy, współpracy i przejrzystości. Śledząc z zaangażowaniem przygotowania oraz przebieg badań przekazywaliśmy swoje sugestie min. za pośrednictwem roboczego dokumentu Warszawskiej Rady Opiekuńczej pt. „Mazowiecka koncepcja badania bezdomności w ramach Narodowego Spisu Powszechnego Ludności i Mieszkań 2011” (WRO, 2011) oraz w listach i rozmowach telefonicznych z pracownikami Departamentu Pomocy i Integracji Społecznej MPiPS. Uwagi przekazywaliśmy także przedstawicielom Pomorskiego Forum Wychodzenia z Bezdomności – jedynej organizacji pozarządowej z obszaru bezdomności, która uczestniczyła w przygotowywaniu założeń do Spisu Powszechnego (spotkanie w Stowarzyszeniu Otwarte Drzwi w 2011r).

Zdajemy sobie sprawę, iż wprowadzenie sugerowanych przez nas zmian w życie wiąże się z wysiłkiem, jesteśmy jednak przekonani, że jego podjęcie jest po pierwsze niezbędne, a po drugie jak najbardziej możliwe  – zarówno MPiPS jak i organizacje usługodawców posiadają potencjał i niezbędne instrumenty.